TEST | FBT Vertus CLA406A + CLA118SA

23 wrzesień 2016

Nazwa Vertus jest szeroko rozpoznawalna za sprawą niewielkiego wertykalnego systemu liniowego firmy FBT, który zdobył sobie dużą popularność. Rozmiary systemu nie pozwalały jednak myśleć o zastosowaniach plenerowych. Tym razem ma to się zmienić za sprawą nowego dużego i mocnego Vertusa CLA406A.

Radek Barczak, Jan Marek, Przemysław Ślużyński

Koncepcja wertykalnych zestawów liniowych zbudowanych na wzór kolumny - czyli układu kilku takich samych przetworników - w wersji uzupełnionej o wysokotonowe drivery od kilku dobrych lat święci triumfy. Czy to tylko kwestia mody? A może takie konstrukcje mają przewagę nad klasycznymi zestawami woofer + driver? Dlaczego zamiast klasycznych “paczek” mielibyśmy się interesować takim “kościelnymi” niemalże konstrukcjami?

No właśnie… Czy 4 przetworniki 6.5” są w stanie zachować się, jak jeden lub dwa “porządne” woofery 12” lub 15” w klasycznym zestawie? Do niedawna kolumnowe liniówki wertykalne niekoniecznie oferowały na tyle dużą moc, by mogły w sposób równorzędny konkurować z koncertowymi zestawami głośnikowymi. Ale to się zmieniło m.in. dzięki FBT. Teraz wertykalne zestawy mogą znaleźć zastosowanie nie tylko w pomieszczeniach zamkniętych, ale również w warunkach plenerowych.

FBT postanowił uderzyć mocno. “Mały” Vertus CLA604A był zbudowany z 6 przetworników 4” z cewkami 1” i 4 malutkich driverków 1”. Tym razem mamy do czynienia z zestawami zbudowanymi na bazie 4 wooferów 6,5” z cewkami 1,5” oraz znakomitego drivera B&C 1,4” z cewką 2,5”. To różnica przynajmniej jednej skali, jeśli nie dwóch… Efekt?

Całkiem niezły :-) Ale o tym za chwilkę. Producentowi udało się zbudować zestaw - bo nie kolumnę… - o sporej efektywności. Uzyskane 133 dB SPL to całkiem niezły wynik jak na zestaw z 4 wooferami 6.5” i 1 driverem :-) Jak się to udało?

Właśnie między innymi dzięki 4 wooferom :-) skuteczność zestawu jest większa, niż w przypadku pojedynczego woofera. Ustawienie 4 wooferów 6,5” nad sobą zwiększa efektywność - w teorii to dodatkowe 12 dB. W praktyce jest trochę mniej choćby adlatego, że są różne odległości między wooferami (są usytuowane parami z przerwą na wylot bass-reflex). Poza tym wzrost efektywności jest dla wybranych zakresów częstotliwości. Ale jest naprawdę dobrze :-)

FBT Vertus CLA406A są konstrukcją typu bi-amp, czyli sekcje nisko- i wysokotonowe mają oddzielne końcówki mocy, a podział pasma jest zrealizowany za pomocą aktywnych cyfrowych filtrów. Przetworniki niskotonowe są napędzane końcówką o mocy 600 W RMS, zaś driver wysokotonowy- teoretycznie - końcówką 300 W RMS. Realnie przy poborze mocy 640 VA, obie końcówki pracujące w klasie D są w stanie wydać z siebie około 580 W RMS. Realnych Wattów, przy efektywności 133 dB - to całkiem sporo! W szczycie zaś aż 1200 W. Pasmo między wooferami i driverem B&C umieszczonym w specjalnie wyprofilowanej tubie gwarantującej propagację w poziomie w zakresie 120°, jest dzielone na 1,2 kHz. Dosyć nisko, a to przekłada się na lepszą zgodność fazową transjentów i formantów mowy. Pionowy układ wooferów pozwala wytworzyć quasi-cylindryczną propagację fali o dużej kierunkowości, dzięki czemu system rewelacyjnie się sprawdza w salach o dużym pogłosie własnym… Na przykład w większości sal weselnych :-) Bo niski środek nie kołacze się po sali wraz z kolejnymi odbiciami, dzięki czemu zachowuje koherencję i spójność brzmieniową. Znakomita cecha.

Usytuowanie wooferów ma wpływ również na ukierunkowanie propagacji w poziomie - w połączeniu z konstrukcją tuby drivera, zestaw w poziomie “promieniuje” w zakresie 25° od osi. Dzięki temu propagacja może być precyzyjna i skuteczna na spore odległości. Jest to szczególnie wartościowa cecha zestawów FBT Vertus w przypadku wykorzystywania ich do nagłośnień w niskich salach eventowych czy weselnych, bo dzięki temu unikamy niepożądanych odbić od sufitu i podłogi. Za to trzeba uważać, by nie stawiać Vertusów w bezpośredniej bliskości ścian, gdyż generujemy w tym momencie spore odbicia - przy propagacji drivera wysokotonowego w poziomie 120° chyba nikogo to nie dziwi :-) Przypomnijmy, że gra on od 1.2 kHz w górę.

Końcówki mocy oraz cała elektronika i DSP są umieszczone w zamkniętej, pasywnie chłodzonej aluminiowej puszce. Podczas testów w trakcie plenerowych realizacji w temperaturze w cieniu dochodzącej do 35°C w cieniu mieliśmy wątpliwości, czy pasywne chłodzenie zestawów się sprawdzi. Okazało się, że nie ma problemu, chłodzenie było wystarczające, choć radiator rozgrzewał się do wysokiej temperatury (parzył wręcz dłonie). Zestawy jednak nie traciły mocy podczas pracy w słońcu i dużym rozgrzaniu radiatorów.

Przy wymiarach 190 × 390 × 1235 mm zestawy szerokopasmowe ważą 27 kg. Niemało, ale są zbudowane ze sklejki o grubości 12 mm. Materiał ma istotny wpływ na brzmienie. Pozytywny. Po pierwsze, drewno jest drewno - nie jakiś tam MDF, a prawdziwa gęsta sklejka współuczestniczy w kreowaniu brzmienia zestawów. Zastosowanie wielowarstwowej sklejki gwarantuje również dużą sztywność, a to przekłada się na niewielkie rezonanse własne obudowy.

Stalowy mocny grill został wyposażony w podbitkę ze strukturalnej włókniny, która chroni przetworniki przed bezpośrednim zamoczeniem w plenerze podczas opadów deszczu. Same zestawy odporne na deszcz nie są.

Koniecznie trzeba wspomnieć o wygodnych gumowanych i wystarczająco głebokich uchwytach, które polepszają chwyt, również jeśli nie korzystamy przy montażu lub przenoszeniu sprzętu z rękawiczek.

FBT jako jeden z pierwszych producentów na świecie postanowił wykorzystywać nowe złącza PowerCON serii FX firmy Neutrik. Gwarantują one możliwość efektywnego zasilenia większej ilości i mocniejszych zestawów w jednej linii “podaj dalej” :-) Przykładowo w instalacji można podłączyć na odejściach od FBT CLA406a urządzenia o poborze do 13.2 A!

Musimy mieć świadomość, że tego typu zestawy bez cyfrowego processingu realizowanego przez DSP nie grałyby tak dobrze. FBT wyposażył Vertusa CLA406A w programy do różnych zastosowań i implementacji - Preset 1 jest dedykowany do wykorzystania CLA406A na sztycy i gwarantuje liniową charakterystykę przenoszenia już od 120 Hz - katalogowe 65 Hz w dole jest osiągane przy spadku -6 dB. Preset 2 jest przeznaczony przy podwieszeniu pojedynczego zestawu. Ale są i inne opcje. Mamy presety w razie podwieszenia lub postawienia dwóch zestawów CLA406A jeden na drugi. Można połączyć dwa moduły CLA406A pod kątem 0°, 10° lub 20°. A to otwiera naprawdę szerokie możliwości :-) Zwłaszcza w sytuacjach instalacyjnych.

Do testów dostaliśmy dwa zestawy, po jednym na stronę, bez akcesoriów do montażu w pionie, do podwieszania itd. Zestawy szerokopasmowe mają aż 12 punktów montażowych Ale ilość różnych zawiesi i łączników dla serii Vertus CLA406A jest spora. Dodatkową zaletą w razie wykorzystania tego sprzętu w instalacjach jest to, że FBT udostępnia biblioteki GLL dedykowane dla oprogramowania do predykcji EASE Focus. A to niezwykle istotny argument na korzyść testowanych zestawów :-) Bo oznacza, że można w wiarygodny sposób zaprojektować tak instalację na koncert, jak instalację stałą. Pełne pro, bo z predykcją wykonaną w EASE Focus nikt nie będzie dyskutował :-) To światowy standard.

Trzeba koniecznie jeszcze wspomnieć, że oprócz presetów kształtujących charakterystykę częstotliwościową zestawów w zależności od sposobu wykorzystania, mamy jeszcze regulację poziomu wzmocnienia końcówki drivera w zakresie -4,5 dB / -3 dB / -1,5 dB / 0 dB / +1,5 dB / +3 dB / +4 dB / +5 dB oraz regulację globalnej głośności zestawu z możliwością ustawienia maksymalnie +6 dB. W trakcie testów skorzystaliśmy z opcji wzmocnienia +6 dB raz, podczas koncertu akustycznego 2 gitar + 2 wokale, podczas którego Muzycy stosowali bardzo szeroki zakres dynamiki, od piano pianissimo, po pełne forte. W przypadku dynamiki forte byliśmy w miksie mocno “pilnować” kompresorami poziomów sygnałów, ale dzięki takiemu zabiegowi udało się w sposób czytelny przekazać treści tekstowo-muzyczne dla całego audytorium słuchaczy :-)

Pokładowe DSP jest wyposażone ponadto w filtr dolnozaporowy @120 Hz i dodatkowo odcięcie masy.

Subbasy FBT Vertus CLA118SA to klasyczne konstrukcje bass-reflex zamknięte z obudowie ze sklejki o grubości 18 mm. We wnętrzu znajduje się znakomity 18-calowy woofer D&C o dużym skoku i z 3-calową cewką. Końcówka mocy 1200 W RMS z impulsowym zasilaczem pracuje w klasie D, w szczycie według danych technicznych pozwala uzyskać moc chwilową 2400 W. Co z tego, skoro zasilacz dostarcza jedynie 640 VA… W praktyce moc końcówki jest wykorzystywana jedynie w połowie. Efektywność subbasu jest spora, wynosi 134 dB przy pomiarze z 1m.

Na pewno mocną stroną subbasu z serii Vertus jest pokładowe DSP. FBT przygotował CLA118SA do pracy w układach karioidalnych - w tej klasie sprzętu to bardzo rzadka funkcjonalność. Zestawiając ze sobą 3 subbasy przed sceną, pozwala efektywnie zmniejszyć propagację basu do tyłu, w kierunku sceny. Oczywiście zmniejsza to po części efektywność układu 3 subbasów, ale za to gwarantowany jest o wiele większy komfort pracy na scenie. Zwłaszcza w warunkach koncertów w pomieszczeniach zamkniętych może to mieć kolosalne znaczenie. Dostępnych jest 8 programów Preset, po 4 konfiguracje na pracę “w przód” i 4 w tył.

Zestawy basowe są wyposażone w dodatkowe opcje. Jest linia opóźniająca wyskalowana w metrach (0 m / 0,5 m / 1 m / 1,5 m / 2 m / 2,5 m / 3 m / 3,5 m - czyli maksymalny czas pracy linii opóźniającej to nieco ponad 10 ms. Poza tym jest funkcja zmiana polaryzacji 0° / 180° oraz odcięcie masy. Podobnie jak w zestawach szerokopasmowych Vertus, również subbasy mają chłodzenie pasywne przez aluminiowy radiator. Trzeba podkreślić, że dzięki temu seria Vertus powinna znakomicie się sprawdzać w instalacjach stałych wymagających cichej pracy, jak teatry, sale koncertowe, centra konferencyjne itd.

Subbasów nie można podwieszać - nie mają punktów montażowych. W górnej części mają za to gwintowane gniazdo do montażu sztycy dla szerokopasmowego zestawu Vertus CLA406A. Na tylnej ścianie, gdzie znajduje się końcówka mocy, znajdziemy gwinty na montaż kółek transportowych, co jest sporą zaletą. Szkoda tylko, że potencjometry końcówki będą narażone w tym momencie na kurz od podłoża, po którym będziemy jeździć. A nie zawsze będą to parkiety czystych sal tanecznych czy wykładziny hotelowe.

FBT Vertus w nadesłanej konfiguracji CLA406A + CLA118SA na stronę był często wykorzystywany do nagłaśniania zespołu weselnego w różnych salach. W praktyce bez problemu pozwalał skutecznie nagłośnić sale nawet o długości 40 metrów i wesela na 130-150 osób. Ze sporym zapasem :-) bo suma miksera była wysterowywana do -8 dB/ -6 dB w dużych salach, a w mniejszych nawet do -12 dB.

Regularnie i z pełnym powodzeniem były nagłaśniane koncerty w półotwartej przestrzeni KontenerArt w Poznaniu - fakt, że z dostawianymi dwoma subbasami innej firmy (na oddzielnych wysyłkach AUX niż FBT CLA118SA). Tu już nie było zmiłuj się… graliśmy na pełen zakres głośności, z driverem ustawionym na +1,5 dB i wzmocnieniem sumy zestawów CLA406A na +1,5 dB. Dawało to lepszą kontrolę dynamiki miksu, a limitery zapalały się naprawdę sporadycznie i jedynie przy bardzo mocnych, nieskontrolowanych kompresorem uderzeniach w werbel.

Zrealizowaliśmy również na secie FBT Vertus CLA406A + CLA118SA na stronę i z dwoma dodatkowymu subbasami przedtsawienie chóralno-instrumentalne oarz trzy niewielkie plenerki na 200-400 osób z zespołami grającymi muzykę punkową, rock oraz nowoczesny elektroniczny skład z akustyczną i elektroniczną perkusją grający muzę z pogranicza ambitnego ambientu i d’n’b. Wrażenia?

W ubiegłym sezonie mieliśmy na testach podobny zestaw innego producenta - jak to Przemo Ślużyński określił “brzmienie U2 w standardzie”. Faktycznie, sygnał był dość mocno kontrolowany przez wbudowane w DSP układy dynamiki. Trzeba oddać, że w sposób przyjemny dla ucha, ale jednak kontrolowany… FBT Vertus zachowuje się zupełnie inaczej. Szerokopasmowe moduły FBT Vertus CLA406A w pełny i realistyczny sposób oddają dynamikę. Dźwięk nie jest kompresowany “z zasady”, limitery nie są ustawione zbyt głęboko. Oczywiście, przy maksymalnych poziomach limitery się załączają o chronią przetworniki przed uszkodzeniem, ale wpływ limiterów na dźwięk jest minimalny. Wiadomo, że driver zawsze będzie kompresować :-) Niemniej pracując na tych zestawach ma się poczucie pełnego oddawania dynamiki gry Muzyków na scenie. Zjawisko “cięcia” dynamiki pojawiało się jedynie przy bardzo mocnych nieskontrolowanych kompresorem w mikserze uderzeniach w werbel.

Set składający się z dwóch górek CLA406A i dwóch basów CLA118SA poradzi sobie w pomieszczeniach zamkniętych jak kluby muzyczne czy sale eventowe z nagłośnieniem koncertów live czy eventów do 400-500 osób. W przypadku nagłaśniania “stopy” zestawu perkusyjnego można (a nawet należy…) pomyśleć o dołożenia dwóch subbasów. W warunkach plenerowych lub półplenerowych system jest w stanie wydajnie nagłośnić przestrzeń do 20 - 25 metra od sceny gwarantując znakomite pokrycie przestrzeni i odpowiedni do warunków koncertowych poziom ciśnienia akustycznego. W trakcie testów na dwóch zestawach szerokopasmowych Vertus CLA406A na stronę z dwoma basami Vertus CLA118SA wzmocnionymi dodatkowo dwoma subbasami efektywnie można było nagłośnić koncerty na 400-500 osób. W przypadku koncertu heavymetalowego… brakowało nieco “pary” :-) Ale po odpowiednim pchnięciu dźwięku kompresją (od czego mamy tak bogato wyposażone cyfrowe miksery :-) ) udało się zagwarantować odpowiedni poziom “hałasu” :-)

Szerokopasmowe FBT CLA406A świetnie reagują na impulsy i transjenty, zarówno w dole, jak w górze pasma. Środek jest dynamiczny i szybki, wręcz wzorcowy jeśli chodzi o precyzję. Choć chwilami niektórym realizatorom brakowało w brzmieniu większego skoku membrany i większej bezwładności całego układu. Za to wszyscy chwalili górkę, pięknie brzmiącą, nie krzykliwą, jedwabistą w charakterze brzmienie. Zastosowany driver B&C w połączeniu z nietypowym wysokim falowodem u wylotu drivera sprawdza się znakomicie.

Jeśli chodzi o subbasy FBT CLA118A naszym zdaniem - w przeciwieństwie do szerokopasmowych CLA406A – nie są konstrukcjami wybitnymi. Brzmią nieźle, choć dość miękko i mało punktowo. Za to są przygotowane do pracy w kadrioidzie - dysponując 3 sztukami możemy sprawić, że basu na scenie będzie zdecydowanie mniej, niż w normalnej konfiguracji. Zwłaszcza do instalacji w pomieszczeniach zamknietych zdecydowanie znakomita opcja. Ale od konstrukcji subbasu dedykowanej szerokopasmowym Vertusom o efektywnej mocy zbliżonej do 600 W RMS oczekiwalibyśmy mocy przynajmniej 800-900 W RMS. Bo w praktyce jeden bas nie jest równorzędnym partnerem dla modułu szerokopasmowego. Być może jesteśmy rozpaskudzeni po testach innego subbasu FBT - X-SUB :-) Ale oczekiwalibyśmy właśnie czegoś tak spektakularnego, jak ta odwrotka… Może warto pomyśleć o “pożenieniu” FBT Vertus CLA460A z subami FBT X-SUB? 3:) Taki zestaw pasowałby nam chyba bardziej.

Co do wad systemu… W zasadzie dopatrzyliśmy się tylko jednej, z praktycznego punktu widzenia. No i nie jest to wada, a pewien problem… Problem z zasilaniem. I problem z pamięcią :-) Złącza PowerCON FX są na tyle rzadkie, że w razie wybrania się na sztukę BEZ kabli zasilających, zamiast szukać po drodze gdzie by tu takie wtyki lub kable kupić, najlepiej od razu szybko jechać do magazynu :-P Ze wskazaniem na szybko. Bo próba kupienia takiego wtyku z ponad pół-milionowym mieście z 8 sklepami muzycznymi skończyła się właśnie na 33-kilometrowej podróży do magazynu… Żółte złącza PowerCON FX są zapewne lepsze od tradycyjnych “niebieskich” PowerCONów. Ale w razie sklerozy jesteśmy w d.... znaczy mamy problem :-P Bo bez tych wtyków FBT Vertus CLA406A oraz CLA118A nie zagrają. Więc najlepiej trzymać zasiłki do FBT Vertusa w komplecie z paczkami.

Seria FBT Vertus jest godnym kontynuatorem dorobku mniejszych starszych braci :-) Zwłaszcza model FBT Vertus CLA406A to mocny, znakomicie brzmiący, nowoczesny, uniwersalny i świetnie się prezentujący aktywny zestaw szerokopasmowy. Uniwersalne na tyle, na ile to możliwe - nie podłączymy do niego bezpośrednio mikrofonu :-) bo to profesjonalny system nagłośnieniowy, a nie popularny “plastik”. Za to producent przygotował serię Vertus do pracy w bardzo różnych warunkach i konfiguracjach, również instalacyjnych. FBT Vertus CLA406A jest zdecydowanie godny polecenia. Naszym zdaniem wypracowanym w oparciu o 3 miesiące intensywnych testów w warunkach bojowych to znakomita konstrukcja.