HK Audio Linear 9 210 LTA + 118 Sub A – aktywny modularny system nagłośnieniowy z DSP z filtrami FIR

Podchodząc do projektu nagłośnienia każdego wydarzenia muzycznego czy eventu należy wziąć pod uwagę wiele elementów. Na evencie istotne są względy estetyczne. Podczas koncertu ważny jest dobór odpowiedniego nagłośnienia do gatunku muzycznego koncertu - przykładowo, słupkowy system kolumnowy średnio się sprawdzi podczas mocnego rockowego koncertu, za to z jazzem sobie poradzi znakomicie. 

Ale najistotniejszym elementem jest takie zaprojektowanie nagłośnienia, by zapewnić wyrównane brzmieniowo i amplitudowo pokrycie widowni – czyli żeby wszędzie „grało” mniej więcej tak samo i było odpowiednio głośno :-) Szczególnie ważnym parametrem przy nagłaśnianiu koncertów w pomieszczeniach jest zapewnienie na możliwie dużej powierzchni widowni dźwięku bezpośredniego z systemu nagłośnieniowego. Chodzi o zminimalizowanie odbić. W skrócie - nie grać po ścianach :-P 

Gdy widzę w salach koncertowych systemy liniowe z modułami o poziomej propagacji 100° i więcej, do tego zestackowane, ustawione po bokach sceny blisko ścian, to już wiem, że będzie dużo zUa... Dźwięk emitowany przez zestaw / zespół głośnikowy o tak szerokiej propagacji ustawiony blisko ściany będzie generować filtry grzebieniowe, co będzie skutkować nierównomiernościami w paśmie przenoszenia w różnych pasmach w zakresie nawet +/-12 dB. I co z tego, że zainwestujemy w mega profesjonalny riderowy system za wiele set tysięcy czy nawet miliony, jak odbicia zniweczą oferowaną przez taki system jakość brzmienia... Odbicia i naturalny pogłos to główne problemy nagłaśniania w pomieszczeniach zamkniętych. Jak z tym walczyć? 

Na rynku jest wiele zestawów głośnikowych o szerokich propagacjach poziomych. Standard w przypadku punktowych zestawów głośnikowych (point source) to 90°. Zestawów głośnikowych o węższej propagacji jest stosunkowo niewiele. Szczególnie w przypadku małych systemów liniowych, moduły cechują się szeroką propagacją. Nie brakuje modeli małych liniówek o dyspersji poziomej sięgającej 100°, 105°, 110° czy nawet 120°. Są również modele zestawów głośnikowych, których propagacja sięga 140° w poziomie! Stawianie takiego systemu na przykład w stosunkowo wąskiej i długiej sali koncertowej filharmonii jest totalnym nieporozumieniem. Nawet, jeśli to świetnie wyglądający – bo prawie niewidoczny - riderowy sprzęt znamienitej marki :-P A jakże częsta to sytuacja... 

 

HK Audio przygotowało interesujące rozwiązanie na tego typu warunki – modularny system nagłośnieniowy złożony z elementów point-source z rotacyjną tubą, z możliwością łączenia do trzech modułów. Moduły systemu są do tego smukłe, wyposażone we wbudowane końcówki mocy i silne DSP z filtrami FIR z przełączanymi trzema presetami prekonfiguracji. Dodatkowo użytkownik ma pełen dostęp przez złącze sieciowe do parametrów korekcji i linii opóźniających za pomocą dedykowanego oprogramowania. Ważną informacją jest, że producent udostępnia modele GLL do predykcji w EASE FOCUS 3, co z pewnością ułatwi konfigurację systemu. Brzmi interesująco?

System Linear 9 został zaprojektowany jako skalowalny system nagłośnieniowy do rentalu i obsługi koncertów oraz eventów, a także jako nagłośnienie stacjonarne sal koncertowych w ośrodkach kultury i klubów muzycznych. Seria obejmuje nie tylko modularny model dalekiego zasięgu Linear 9 210 LTA, ale również mniejsze point source’y z wooferami o średnicy 12” i 10” do mniejszych nagłośnień lub jako uzupełnienie front-fill, out-fill lub delay dla systemu frontowego. Do tego w serii są dostępne dwa modele subwooferów - na jednym wooferze 18” model bass-reflex i odwrotka. 

 

Ponieważ seria jest przeznaczona do profesjonalnych zastosowań i do rentalu, obudowy zostały wykonane szczególnie starannie ze sztywnej i twardej wielowarstwowej sklejki brzozy pokrytej trwałym i odpornym na uszkodzenia i zarysowania lakierem. Po niemal 3-miesięcznym użytkowaniu systemu w różnych warunkach mogę potwierdzić trwałość lakieru obudowy głośników. Co ważne, tu nie znajdziemy płyty MDF czy tworzywa sztucznego - jest rzetelna wielowarstwowa sklejka. Oczywiście, przekłada się to na wagę zestawów głośnikowych, ale… w tym przypadku konstruktorom HK Audio tak udało się zaprojektować szerokopasmowy model Linear 9 210 LTA, że waży on akceptowalne 33 kg. Faktem jest jednak, że do postawienia na statywie przydadzą się dwie osoby mimo wygodnych uchwytów bocznych. 

Od razu, przy pierwszym kontakcie zwraca uwagę dbałość producenta o szczegóły konstrukcyjne. Obudowa 210 LTA jest przygotowana do stawiania, wieszania (są dostępne opcjonalne uchwyty) oraz montażu na statywach - pod dwoma kątami w pionie: 3° i 7°. Realizując testowo predykcję dla różnych sal ośrodków kultury w Wielkopolsce w programie EASE FOCUS 3 mogłem się przekonać, że konty zostały dobrze dobrane... Przy sali o długości 22 metry i szerokości 14 metrów, przy zainstalowaniu na wysokości 3,5 metra pojedynczego zestawu Linear 9 210 LTA na stronę zapewnia pokrycie 85% powierzchni sali z dokładnością +/-3 dB. Tutaj warto zasugerować użycie statywu z korbą, by móc “wyjechać” zestawem głośnikowym na odpowiednią wysokość. 

 

W zależności od konfiguracji rotacyjnej tuby mamy poziomą propagację pojedynczego zestawu 60° x 25° lub 25° x 60°. Obudowa jest tak zaprojektowana, że można “złożyć” ze sobą dwa lub więcej zestawów pod naturalnym kątem obudowy 25°. Wbudowane DSP jest wyposażone w 3 ustawienia: dla jednego zestawu głośnikowego 210 LTA, dla dwóch i dla trzech. W przypadku pojedynczego, tuba powinna mieć w poziomie propagację 60°, natomiast przy dwóch i trzech złącznych zestawach w poziomie powinno być ustawione 25°, a w pionie 60°. Kąt 25° jest wymuszony kształtem obudowy.

 

Model HK Audio Linear 9 210 LTA jest wyposażony w dwa przetworniki 10” z cewką 2.5” oraz kompresyjny driver 1,4” w specjalnie zaprojektowanej tubie MCT (Multicell Transformer) - co prawda jej konstrukcja zwiększa nieco zniekształcenia, ale za to faktycznie zwiększa efektywny zasięg drivera czyniąc zestaw głośnikowy HK Audio Linear 9 210 LTA sprzętem dalekiego zasięgu.

Zestawy są napędzane wbudowanymi końcówkami mocy, zaś podział pasma jest zrealizowany na 1,35 kHz za pomocą filtrów FIR o dużym nachyleniu (72 dB na okt.), dzięki czemu odpowiedź fazowa zestawu jest znakomita. A to przekłada się na brzmienie, zwłaszcza pod kątem czytelności tekstów, wokali i w ogóle selektywności brzmienia. Moc końcówek to łącznie 1000 W RMS. Moc mocą, ale ważniejsza jest efektywność - maksymalny ciągły SPL sięga 133 dB, natomiast w szczycie SPL Max Peak sięga 142 dB (!), choć przy takim poziomie dość mocno wzrastają zniekształcenia. Niemniej zapas jest ogromny… Można zagrać tym systemem delikatnie i subtelnie - po odpowiednim skorygowaniu górnego pasma, które domyślnie zostało wystrojone do pracy na duże odległości. Na tym systemie został zrealizowany między innymi koncert kwintetu Stanisława Soyki - do ogrania było 18 metrów widowni w sali koncertowej Ośrodka Kultury w Środzie Wielkopolskiej, gdzie dzięki niewielkiej propagacji poziomej 60° udało się nie grać po ścianach. Brzmiało to pięknie (dzięki świetnej realizacji Jana Jędrzejczyka), a system ledwo zauważał, że wchodzi do niego jakiś sygnał. 

 

Ale… na systemie tym zrealizowaliśmy również plenerowe koncerty rockowe. Tu nie było zmiłuj się - wykorzystaliśmy pełen potencjał zestawów Linear 9 210 LTA, które bez problemu zagrały do 35-metra dwóch niewielkich plenerków na około 500 słuchaczy. Fakt, że za 20-25. metrem przydałoby się więcej dołu i że przy graniu blisko limitu zwiększają się zniekształcenia THD. Cytując klasyka “Praw fizyki Pan nie zmienisz…”. Ale jeśli trzeba zagrać tym systemem daleko, efektywności i zasięgu wystarczy :-) W warunkach plenerowych przy graniu z jednego modułu Linear 9 210 LTA na stronę słowa piosenki oraz ogólnie aranż podczas koncertów były zrozumiałe nawet na 50. metrze. Ciche, ale zrozumiałe. Ogromna w tym zaleta liniowej charakterystyki fazowej tych zestawów dzięki zastosowaniu przy podziale pasma między przetwornikami filtrów FIR. 

 

Jedno czego w brzmieniu nieco brakowało nam przy mocnej rockowej muzie przy ustawieniu korekcji na “zero”, to przy jednym module Linear 9 210 LTA na stronę głębszego podparcia werbla w dole pasma. O tyle dziwne, że powierzchnia czynna membran dwóch przetworników 10” jest o ponad 30% większa, niż powierzchnia jednej membrany 12”. Nieznaczne podbicie o 2.5 dB pasma 120 Hz - 160 Hz złagodziło ten niedostatek. Natomiast próby zestawienia w ramach testów dwóch modułów obok siebie dawały wręcz genialne podparcie werbla!

Nad bezpieczeństwem przetworników czuwają skutecznie ustawione limitery - przy niewielkim przekroczeniu maksymalnego dopuszczalnego poziomu ich działanie jest praktycznie niesłyszalne. Gdy przesadzimy o około 2-3 dB w szczycie, limiter staje się słyszalny.

 

Mocną stroną systemu Linear 9 210 LTA jest wbudowane DSP. Dźwięk jest przetwarzany z częstotliwością próbkowania 96 kHz, dzięki czemu latencja algorytmów filtrów FIR wymagających największej mocy obliczeniowej jest bardzo niska (2,9 ms). Do dyspozycji użytkowników jest 10-pasmowe EQ z szerokim wyborem typu filtrów, od charakterystyki dzwonowej, przez filtry Notch o dobroci Q10 i All Pass, po półki nisko- i wysokopasmowe. Do tego są oddzielne filtry dolno- i górnoprzepustowe również z szerokim wyborem filtrów różnych typów o różnym nachyleniu zbocza, po linię opóźniająca do 2 sekund (!), limiter oraz funkcję zmiany polaryzacji. Obsługa systemu jest przejrzysta i oczywista. Zaletą jest, że oddzielne DSP z filtrami, EQ i linią opóźniającą do 2 sekund działa również dla sygnałów na wyjściu XLR. No i w oprogramowaniu sterującym można tworzyć grupy pozwalające zapanować nad większą konfiguracją systemu.

 

Projektanci HK Audio zadbali o wyposażenie systemu Linear 9 w opcjonalne akcesoria, które zasadniczo zwiększają użyteczną wartość systemu 210 LTA oraz mniejszych modeli 110 XA i 112 XA. W ofercie są dedykowane uchwyty do zawieszenia lub montażu naściennego, a także pokrywy zabezpieczające panel tylny i elektronikę przed deszczem.

 

Dostarczone do testu dwa subbasy HK Audio Linear 9 118 Sub A są solidnie zaprojektowaną konstrukcją z wielowarstwowej sklejki. Wewnątrz zainstalowano końcówkę mocy 1000 W, z DSP z zaprogramowaną konfiguracją kardioidy 1:1 i 2:1 i z linią opóźniającą. DSP oferuje bardzo podobną funkcjonalność, co dla szerokopasmowego modelu 210 LTA - jest 10-pasmowe EQ z różnymi typami filtrów, jest dolnoprzepustowy filtr oraz linia opóźniająca do 2 sekund. Basy grają miękkim dźwiękiem i mimo dużego 18-calowego przetwornika z 4-calową cewką cechują się dość precyzyjnym, punktualnym atakiem. Te subbasy zdecydowanie nie “mulą”. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że dla zrównoważenia efektywności jednej górki Linear 9 210 LTA, potrzebne są przynajmniej B-) dwa subbasy Linear 9 118 Sub A. Przynajmniej, bo max SPL tej konstrukcji to 131 dB. Efektywniejszą konstrukcją jest bandpasowy model odwrotki Linear 9 118 Sub B z max SPL 135 dB, ale by zrównoważyć pełen potencjał zestawów szerokopasmowych przydatne będą i tak dwa subbasy na stronę przy jednym egzemplarzu modelu 210 LTA. A przy dwóch 210 LTA na stronę wskazanych jest - moim zdaniem - sześć subbasów 118 Sub A.

 

Od strony praktycznej, subbasy Linear 9 118 Sub A dały nam się ciut we znaki. Ważą akceptowalne 41,5 kg, do tego producent zaprojektował je do montażu na kółkach transportowych - jednak nie są one standardowym wyposażeniem. A to okazuje się pewnym problemem podczas przenoszenia i ustawiania, gdyż uchwyty są… w poprzek do podstawy subbasów ;-) Można to przeżyć, ale stanowi pewne utrudnienie szczególnie przy ustawianiu. Jednak wbudowane presety konfiguracji kardioidalnej i linia opóźniająca rekompensują tę niedogodność.

 

Podsumowanie

Projektanci HK Audio doskonale wyczuli potrzeby rynku. Model Linear 9 210 LTA świetnie wypełnia pewną lukę w rynkowej ofercie nagłośnieniowej. W swojej klasie cenowej system jest wyróżniającą się konstrukcją. Trzeba przy tym pamiętać, że porównywanie tego systemu do wielokrotnie droższych rozwiązań i odmiennych konstrukcyjnie niekoniecznie ma sens. Choć trzeba zaznaczyć, że HK Audio Linear 9 jest sprzętem ze wszech miar profesjonalnym i pod względem koncepcji, jak wykonania. I zapewne stąd biorą się różnego rodzaju porównania B-) Warto podkreślić, że HK Audio Linear 9 jest w całości produkowany w Niemczech. 

 

Choć - gdy się odpowiednio go wystroi, Linear 9 210 LTA potrafi zagrać subtelnie, przeznaczony jest raczej do aplikacji wymagających ściany dźwięku :-)  Potrafi zaskoczyć zasięgiem i efektywnością, ale przy tym dzięki liniowej charakterystyce odpowiedzi fazowej gwarantuje naprawdę dobrą, naturalną czytelność miksu. 

 

Przyznam, że polubiliśmy się z tym systemem. Przejechaliśmy z nim całą trasę warsztatową “Podstawy nagłaśniania”, zagrałem na tym systemie ze 4 koncerty i 2 eventy, nie licząc testów “na sucho” z koncertowymi sesjami wielokanałowymi różnych gatunków muzycznych. Po tych doświadczeniach ze spokojnym sumieniem mogę polecić ten system jako świetnie brzmiące i uniwersalne narzędzie, szczególnie przy realizacjach w pomieszczeniach. No a możliwość łączenia elementów 210 LTA i tworzenia klastrów otwiera naprawdę szerokie możliwości wykorzystania.  Planując sobie konfigurację trzeba zwrócić uwagę na to, że w zasadzie powinniśmy brać pod uwagę albo konfigurację jednego modułu Linear 9 210 LTA na stronę, albo… trzech modułów, bo przy dwóch modułach w domyślnej pionowej pozycji otrzymujemy propagację poziomą 50°. Chyba, żeby instalować system w poziomie - wówczas mamy 60° propagacji poziomej, co na wiele sal koncertowych może okazać się sporym atutem. Tylko trzeba by opracować autorski sposób instalacji takiej konfiguracji ;-) Przy instalacji zestawów głośnikowych w pionie, dopiero połączenie trzech modułów daje nam propagację poziomą 75° (3 x 25°). A trzeba przyznać, że system zyskuje wiele już przy połączeniu dwóch zestawów w jeden klaster. Wprawdzie mieliśmy w testach tylko dwa moduły szerokopasmowe, ale dla potrzeb testów połączyliśmy dwa moduły Linear 9 210 LTA do testowych odsłuchów... Mocna rzecz. Polecam uwadze!

Dystrybutor: Lauda Central Europe